the less... the less more

- łąki ciągnęły się długo i szeroko the meadows stretched far and wide

- żył długo he had a long life

- żył długo, prawie sto lat he lived a long time, to nearly a hundred

- dwie godziny to długo two hours is a long time

- długo nie miałem od was listu I haven’t had a letter from you for ages

- wszystko to bardzo długo trwało everything took so long

- dłużej tak być nie może/tego nie wytrzymam! this can’t go on/I can’t stand it any longer!

- nie mogę dłużej czekać, przyjdę jutro I can’t wait any longer, I’ll come tomorrow

- już długo się znamy we’ve known each other for a long time

- im dłużej go znam, tym mniej/bardziej go lubię the more I know him the less/more I like him

- przecież tak długo się znamy after all we’ve known each other for ages

- wyjechać na długo/dłużej to go away for a long time

- na długo mnie popamiętasz! you won’t forget me in a hurry!

- na długo mi wystarczy podróży iron. I’ve had enough travelling to last me a lifetime a. last me for a long time

- zapasów wystarczy/nie wystarczy na długo there are enough supplies to last for ages/the supplies won’t last very long

- jak długo tam będziesz? how long will you be there?

- jak długo spałem? how long did I sleep?

- długookresowy long-term

■ nosić się długo to wear long dresses/skirts

- dużo pływać/czytać to swim/read a lot

- za dużo jeść/gadać to eat/talk too much

- trochę za dużo zapłaciłeś you paid a bit too much

- powinieneś więcej pracować you should work harder

- im więcej o tym myślę, tym mniej rozumiem the more I think about it, the less I understand

- coraz więcej wiemy we know more and more

- najwięcej pracowałem po nocach I worked mostly at night

- dużo więcej osób/samochodów/domów far a. many more people/cars/houses

- dużo więcej czasu/miejsca/pieniędzy far a. much more time/space/money

- dużo mniej osób/samochodów/domów far fewer people/cars/houses

- dużo mniej czasu/miejsca/pieniędzy far a. much less time/space/money

- dużo bardziej/mniej skomplikowany far a. much more/less complicated

- dużo lepszy/gorszy far a. much better/worse

- tutaj czuję się dużo bezpieczniejsza I feel much safer here

- dużo więcej się tu nauczyłem I learnt far more here

- ty akurat dużo wiesz! a fat lot you know!

- dużo mi możesz zrobić! a fat lot you can do to me!

- dużo osób/samochodów/domów a lot of a. many people/cars/houses

- dużo czasu/miejsca/pieniędzy a lot of time/space/money

- przyszło dużo ludzi a lot of people came

- mamy jeszcze dużo czasu we still have a lot of time

- dużo się od tej pory zmieniło a lot has changed since then

- dużo się od niego nauczyłem I learnt a lot from him

- mamy jeszcze dużo do roboty pot. a. do zrobienia we still have a lot to do

- (on) zawsze ma dużo do powiedzenia (jest gadatliwy) he always has a great deal a. a lot to say

- on ma tu dużo/najwięcej do powiedzenia (jest wpływowy) he has a big/the biggest say around here

- w jabłkach jest dużo witamin apples are rich in vitamins

- nie ma tu zbyt dużo miejsca there isn’t too much room here

- coraz więcej osób uczy się angielskiego more and more people are learning English

- przynieś trochę więcej drewna bring some more firewood

- zarabiam więcej niż ona I earn more than she does

- najwięcej kosztują mieszkania w centrum flats in the city centre are the most expensive

- „ile masz książek?” – „dużo” ‘how many books have you got?’ – ‘lots’

- „ile mamy czasu?” – „dużo” ‘how much time have we got?’ – ‘a lot’

- mieć za dużo pracy/zmartwień to have too much work/too many problems

- zostało nam nie więcej niż sto złotych we have no more than 100 zlotys left

- jest więcej niż ładna she’s more than pretty

- już jej nigdy więcej nie zobaczyłem I haven’t seen her since

- lubię ją i nic więcej I like her and that’s all

- Słońce jest tylko gazową kulą i niczym więcej the Sun is nothing more than a gaseous sphere

- to doskonałe, więcej, genialne! that’s great – no, it’s downright brilliant!

- był wtedy w Londynie, a co więcej mieszkał w tym samym hotelu he was in London then and what’s more he stayed in the same hotel

■ co za dużo – to niezdrowo przysł. everything in moderation przysł.

* * *

comp więcej; adv

* * *

więcej

1. (= wiele) a lot, many l. much; dużo wody upłynie not in the nearest future; mam dużo czasu I have a lot of time; dużo przeszedłem w życiu I've gone through a lot during my life; mam dużo spraw do załatwienia I have a lot (of things) to do l. take care of; mam dużo na głowie I have a lot on my mind; dużo wcześniej much earlier; dużo palę I smoke heavily; powiedziałeś za dużo you said too much; sprzedać dużo samochodów sell a lot of cars; nie tak dużo not so much l. many; tak dużo, jak potrafię as much as I can.

2. iron. (= nic) nothing l. not anything; dużo tam wiesz you don't know anything; dużo by to dało! a fat lot of good that would do!

- (bardzo) mało jesz you eat (very) little, you don’t eat (very) much

- ostatnio mało wychodzę z domu I haven’t been out much lately

- mało prawdopodobny unlikely, improbable

- to raczej mało prawdopodobne it’s not very probable a. it’s hardly likely

- mało inteligentny not very intelligent

- mało popularny rather unpopular

- opowiadał o jakiejś mało znanej książce he was talking about some little-known a. obscure book

- będę od dzisiaj mniej palić as from today I’m going to smoke less

- te kolory są za mało intensywne these colours are not vivid enough

- jechał przez kraje mniej lub bardziej ciekawe he travelled through various countries, some more interesting than others

- książkę przyjęto z mniejszym lub większym zainteresowaniem the book was met with varying degrees of interest

- nie mniej niż/od no less than, just as

- nasze psy są nie mniej szybkie od waszych our dogs are just as fast as yours

- jest nie mniej zdenerwowany niż ja he’s no less in a state than I am

- mało słońca/czasu/wdzięku not much sun/time/charm

- mam mało książek I only have a few books, I don’t have many books

- mamy mało czasu we don’t have much time

- jest mało masła there’s not much butter

- mamy mało masła we don’t have much butter, we’re low on butter

- za mało too little/few

- mieć za mało czasu to have too little time

- mieć za mało lat to be too young

- mam za mało ubrań I have too few clothes, I don’t have enough clothes

- mało co hardly anything

- mało co zjadłeś you ate hardly anything a. almost nothing

- mało czego nie widział na tym świecie there are few things in this world he hasn’t seen

- mało kto hardly anyone

- mało kto potrafi tak ładnie śpiewać jak ona hardly anyone can sing as beautifully as she can

- mało kto o tym wie (very) few people know that

- jeździł konno jak mało kto (very) few people could ride as well as he could

- jest pazerny jak mało kto he’s as greedy as they come

- mało który hardly any

- mało które zwierzę jest takie mądre jak mój pies (very) few animals can match my dog’s intelligence

- mało gdzie hardly anywhere

- mało gdzie chodzi bez obstawy he goes almost nowhere without his bodyguards

- mało gdzie potrafię tak wypocząć jak tutaj there are (very) few places I can relax (in) as much as here

- mało kiedy hardly ever

- mało kiedy tam chodzę I hardly ever go there

- mało kiedy ją widuję I hardly ever see her, I don’t see much of her

- jakich mało like no other

- impreza jakich mało a party like no other

- to fachowiec jakich mało he’s a professional in a million

- on jest naprawdę wysoki, mało wysoki – olbrzymi he’s really tall – no, tall is not the word for it, he’s gigantic

- z klasówki dostał trzy mniej he got (a) C minus in the test

- zarabia najmniej trzy tysiące miesięcznie he earns at least three thousand a month

- miał bez mała dwadzieścia lat he was almost a. nearing twenty

- małomiasteczkowe plotki small-town gossip

- małokaloryczna dieta a lowcalorie diet

■ mało brakowało, żeby się utopił he almost drowned

- mało brakowało, a nabiłaby sobie guza she (very) nearly got a bump on her head

- mało tego and a. but that’s not all

- nie odrobił lekcji, mało tego, nie zrobił zakupów he didn’t do his homework and what’s more he didn’t do the shopping

- mało tego, że go okradli, to jeszcze pobili not only was he robbed, (but) he also got beaten up

- przewrócił się, i jakby tego było mało, złamał nogę he fell over and, as if that weren’t enough, he broke his leg

- ma udane małżeństwo i cudowne dzieci, jeszcze jej mało she is happily married and has adorable kids – but she’s still not satisfied

- mało ci tego, że dostałeś dom i samochód? you got the house and the car, what more do you want?

- mniej więcej more or less, approximately

- on wygląda na mniej więcej trzydzieści lat he looks more or less thirty

- wrócę mniej więcej za dwie godziny I’ll be back in approximately two hours

- ona jest mniej więcej mojego wzrostu she’s about my height

- ni mniej, ni więcej, tylko/jak… none other than…

- posądzono go ni mniej, ni więcej, tylko o kradzież he was accused of nothing less than theft

- nie pozostawało jej ni mniej, ni więcej, jak przywitać się she had no other choice but a. than to say hello

- tym mniej much less, let alone

- nie znała się na szyciu, tym mniej na kroju she didn’t know how to sew, let alone how to cut out

- co najmniej (przynajmniej) at least; (prawie) almost; (mówiąc eufemistycznie) to say the least, to put it mildly

- co najmniej raz w tygodniu at least once a week

- jego zachowanie było co najmniej dziwne his behaviour was odd to say the least a. to put it mildly

- o mało co by wpadł pod samochód he almost got run over, he was (very) nearly run over

- o mało nie zemdlałam I almost fainted

- o mało nie zginął he came close to being killed, he narrowly escaped being killed

- co to (jest)? what’s this/that?

- co jest na górze? what’s upstairs?

- co robisz? what are you doing?

- co mi kupiłaś? what did you buy for me?

- co się dzieje? what’s going on a. happening?

- co ci po tym? what do you need it for?

- o co chodzi? what’s the problem a. matter?, what’s going on?

- w co się ubierzesz? what are you going to wear?

- czego szukasz? what are you looking for?

- czego on chciał? what did he want?

- czego a. copot. chcesz w zamian? what do you want in exchange?

- do czego służy ten guzik? what is this button for?

- z czego jest ta koszula? what is this shirt made of?

- czemu się tak przyglądasz? what are you looking at?

- czym mam otworzyć tę puszkę? what shall I open this tin with?

- czym żywią się wieloryby? what do whales feed on?

- czym to się skończy? how will it (all) end?

- o czym oni mówią? what are they talking about?

- co to za maszyna? what’s this/that machine?

- co to za kamień? what kind of stone is this?

- co ty na to? what do you say a. think?

- co u ciebie? how are you?, what’s new?, how’s life (treating you)?

- co z tobą? źle się czujesz? what’s wrong (with you)?, don’t you feel well?

- psa zabierzemy ze sobą, ale co z kotem? we can take the dog with us, but what about the cat?

- co z tego? a. no to co? what of a. about it? pot.

- co z tego, że kocha? so he’s in love, so what? pot.

- co on, oszalał, żeby tyle forsy przepuścić! pot. he must be mad blowing all that money pot.

- czego tam nie ma na strychu! there are all sorts of things in the attic

- czym to on w życiu nie był! he’s done all sorts of things in life

- co ty mi tu przyniosłeś? what on earth have you brought me?

- po co a. na co? what for?

- po co jedziesz do Krakowa? what are you going to Cracow for?

- na co ci ten scyzoryk? what do you need this penknife for?

- i na co wam to było? what did you have to (go and) do that for?

- czego tam poszłaś? pot. what did you go there for?

- czemu płaczesz? what are you crying for?

- czemu nie? why not?

- „idziesz z nami?” – „czemu nie” ‘are you coming with us?’ – ‘why not?’

- powiedz, co chcesz na śniadanie tell me what you want for breakfast

- zapytaj go, co zrobił z nożyczkami ask him what he’s done with the scissors

- dobrze byłoby wiedzieć, o co właściwie mu chodzi it would be good to know what he really wants

- przysłuchiwał się, o czym rozmawiają he was listening in on their conversation

- nie wiem, co to była za ryba I don’t know what kind of fish it was

- nie rozumiem, po co tu przyszedł I don’t understand why he came here a. what he came here for

- powiem mu jutro, co i jak I’ll tell him tomorrow what’s what

- wiesz co?… (do) you know what?… pot., (I’ll) tell you what… pot.

- wszystko to, co chciał zrobić everything (that) he wanted to do

- mam coś, co cię zainteresuje I’ve got something that’ll interest you

- nie zrobiłam nic, czego musiałabym się wstydzić I did nothing (that) I ought to be ashamed of

- rób, co chcesz do what you want

- czym była kiedyś łacina, tym stał się dziś język angielski what Latin was once, English is today

- co jest naprawdę nieznośne, to myśl, że… what is really maddening is the thought that…

- z czego będziemy żyć, to mój kłopot what we’re going to live on is my problem

- co się stało, to się nie odstanie what’s done is done

- powiedział, że pożyczył mi pieniądze, co nie było prawdą he said he had lent me some money, which wasn’t true

- zdał ostatni egzamin, czym bardzo ucieszył rodziców he passed the last exam, which made his parents very happy

- on ma tyle samo wrogów, co przyjaciół he has as many enemies as he has friends

- zatrudniamy tyle samo pracowników, co rok temu we employ as many people as we did a year ago

- mam dwa razy tyle pracy, co ty I have twice as much work as you (have)

- kapelusz tego samego koloru, co płaszcz a hat the same colour as the coat

- mieszkam w tym samym domu, co on I live in the same building as he does

- rodzice tyle go widywali, co na obiedzie his parents only saw him at dinner time

- ktoś, co nigdy nie był w wojsku someone who has never been in the army

- znam kogoś, co to chętnie zrobi I know someone who’ll be glad to do it

- gdzie się podział ten chłopak, co u was mieszkał? what happened to the boy who used to live with you?

- wiesz, co ty dla niego jesteś? do you know what you are to him?

- ten młyn, co to w nim teraz jest hotel that mill that’s a hotel now

- co się tak kręcisz? why can’t you sit still?

- co tak wcześnie wstałaś? why did you get up so early?

- coś taki wesoły? why are you so cheerful?, what are you so cheerful about?

- co to za dureń z niego! what a clown he is! pejor.

- co za niespodzianka! what a surprise!

- nie masz pojęcia, co to za rozkosz! you’ve no idea what a delight it is

- co dzień/sobota every day/Saturday

- co dziesięć minut/dwa tygodnie every ten minutes/two weeks

- co chwilę a. chwila every couple of minutes, every now and then

- przystawał co krok he stopped with each a. every step

- co jakiś czas tu zagląda, żeby sprawdzić, co robimy he looks in every now and then to check on us

- opuszczał co drugą stronę he was skipping every other page

- co wytrwalsi zostali do końca sztuki only the most persevering stayed till the end of the play

- (ona) pracuje w tej samej firmie co ja she works for the same company as me

- ten sam/to samo co zawsze the same as always

- taki sam jadłospis co przed tygodniem the same menu as a week ago

- to już nie ten człowiek, co dawniej he’s not the man he used to be

- jest równie inteligentny, co przebiegły he’s as intelligent as he is crafty

- mogła mieć równie dobrze trzydzieści co czterdzieści lat she could just as well have been thirty as forty

- co ciekawe/dziwne… what’s interesting/strange…

- co gorsza… what’s worse…

- co więcej… what’s more…

- ale ona urosła, co? she’s really grown, hasn’t she?

- będziemy w kontakcie, co? we’ll be in touch, right? pot.

- miłe dzieciaki, co nie? nice kids, eh? pot.

- nie poznajesz mnie, co? you don’t recognize me, do you?

- wszyscy gdzieś jadą na wykacje, a my co? everyone’s going somewhere on holiday, and what about us?

- kto cię tu wpuścił, co? who let you in, eh? pot.

- i co, zdałeś egzamin? well, did you pass (the exam)?

- co ty, chcesz oberwać od ojca? you don’t want to get it from your father, do you? pot.

- a ty co? dzwonka nie słyszałeś? what are you doing? – didn’t you hear the bell?

- co do mnie, nigdy w horoskopy nie wierzyłem as for me, I’ve never believed in horoscopes

- co do pańskiego artykułu… as for your article…, as far as your article is concerned…

- mamy zastrzeżenia co do ostatniej partii towaru we have some reservations regarding the last consignment

- jego uwagi co do nowelizacji ustawy his remarks regarding a. concerning the amendment of the law

- ustalenia co do zakresu prac details regarding a. concerning the scope of the work

- druga co do wielkości partia polityczna the second largest party

- dziesiąte co do wielkości państwo świata the world’s tenth largest state

- co do godziny/dnia to the hour/day

- o siódmej co do minuty at seven o’clock sharp

- przyszedł punktualnie co do minuty he came a. arrived right on the dot pot.

- oddał mi wszystko co do grosza he gave me back every single penny

- powtórzyła wszystko co do słowa she repeated everything word for word

- zginęli wszyscy co do jednego not one of them survived

- co wstawał, robiło mu się słabo each time he got up, he felt faint

- co otworzył gazetę, wszędzie o Iraku every time he opened a newspaper, there was something about Iraq

- co strzelił, to chybił every time he fired, he missed

- co wspiął się wyżej, to zsuwał się each time he climbed up, he slipped down again

- co premiera, to sukces each new production is/was a success

- co chłop, to chłop you can’t beat a man (about the place)

- co głowa, to głowa you can’t beat good brains

- co prawda, to prawda I’ll second that

- co dyrektor, to nie zwykły robotnik a director’s not just any worker

- czym większy przywódca, tym groźniejszy jego upadek the greater the leader, the further he has to fall

■ a co tam what do I care?, what does it matter?

- chciała pokazać, co to nie ona she wanted to show what she was made of

- co jak co, ale ciasto robisz pyszne say what you like, but you make delicious cake

- czego jak czego, ale pieniędzy im nie brakuje whatever they’re short of, it’s not money

- co najmniej at least

- co najwyżej at most

- co to, to nie! pot. that’s out of the question!; no way! pot.

- co (proszę)? pot. (w odpowiedzi) what?

- „Adam!” – „co?” ‘Adam!’ – ‘what?’

- „jesteś tam?” – „a co?” ‘are you there?’ – ‘what do you want?’

- co (takiego)? (wyrażające zdziwienie) what?, really?

- dopiero a. tylko a. ledwo co only just

- goście dopiero co wyjechali the guests have not long gone, the guests have only just left

* * *

* * *

Gen. czego Dat. czemu Ins. i Loc. czym

1. ( zastępuje rzeczowniki) what; rób, co chcesz do what you want; czego (znowu) chcesz? what do you want (now)?; zwł. z irytacją what is it that you want (now)?; co to będzie? (= co chcesz zrobić?) what is it going to be?, what'll it be?; (= co się stanie?) what'll happen?; po co? what for?; byle co anything; Bóg wie co God knows what; diabli wiedzą co only the Devil knows; co to, to nie I won't have that; jeszcze czego! anything else?, what('s) next?; bądź co bądź anyway; w czym rzecz what's the matter; w razie czego (just) in case, if need(s) be; jak przyjdzie co do czego when the chips are down; nie ma co! there is no point; co komu do tego? it is none of anybody's business, why should it be anyone's business?, why should they care?; co mi tam! I don't care, I couldn't care less, who cares?; co będzie, to będzie happen what may; będzie co ma być what is to be, will be; what must be, must be; what will be, will be; co było, a nie jest, nie pisze się w rejestr let bygones be bygones; co z oczu, to z serca out of sight, out of mind; co się stało, to się nie odstanie what's been done cannot be undone, let bygones be bygones; co za dużo, to niezdrowo too much of a good thing, too much breaks the bag; co się odwlecze, to nie uciecze there is luck in leisure; co ma wisieć, nie utonie he that is born to be hanged shall never be drowned, if you're born to be hanged then you'll never be drowned; co nagle, to po diable haste makes waste; czym chata bogata, tym rada what's mine is yours; co ma piernik do wiatraka what do these two things have in common?, it is quite beside the point.

2. (jako zaimek względny, głównie w pytaniach i zdaniach złożonych) co tchu at full l. top speed, in all haste; tyle, co kot napłakał next to nothing; co do grosza not a penny less, not a penny more; tyle pomoże, co umarłemu kadzidło it won't do any good, it won't help at all.

( rozpoczyna zdanie podrzędne) which.

1. ( wyraża powtarzalność) every; co krok every step; co godzina/co chwila/co miesiąc/co roku every hour/every moment/every month/every year; co prawda admittedly; co prawda, to prawda you're right; co rusz every moment, every time; na co dzień every day; co i raz pot. every moment, every time; co kraj, to obyczaj every country has its customs; every land has its own law; so many countries, so many customs.

2. ( wzmacnia przysłówki) what, still; co gorsza what's worse, worse still; co więcej what's more; co dwie głowy, to nie jedna two heads are better than one.

3. (wyraża pytanie o przyczynę, cel) why; co się tak długo zastanawiasz? why have you been dwelling on it so long?

* * *

adv; od (dużo, wiele)

* * *

1. zob. dużo.

2. zob. wiele.

3. (ilość, liczba, miara) more; będzie z tego więcej szkody niż pożytku it will do more harm than good; coraz więcej pijesz! you've been drinking more and more!; ani słowa więcej! not a word more!; to jest więcej niż głupie it's more than silly; on wie niewiele więcej od ciebie he doesn't know a lot more than you; a co więcej what's more; mniej więcej more or less; jak najwięcej skorzystać benefit as much as possible; mieć więcej szczęścia niż rozumu be more lucky than wise, fortune favors fools; im więcej, tym lepiej the more, the better; nikt więcej nobody else; nic więcej nothing more; więcej już nie przyszedł he didn't come any more.

- bardzo kochany/szanowany/potrzebny much-loved/-respected/-needed

- być bardzo zakochanym to be very much in love

- jest bardzo podobna do matki she’s very much like her mother

- w bardzo podobny sposób in very much the same way

- bardzo dobrze very well

- bardzo dobrze poinformowany very well-informed

- bardzo nienawidzić to very much a. profoundly hate

- bardzo zachwalać to praise (very) highly

- bardzo starać się to try very hard

- bardzo płakał he cried a lot pot.

- czy bardzo boli? does it hurt much?

- koncert/obiad bardzo się udał the concert/dinner went (off) very well

- bardzo potrzebować pomocy to be badly in need of help

- bardzo proszę o spokój/ciszę could you/everyone please be quiet

- bardzo dziękuję thank you very much

- przepraszam bardzo, która godzina? excuse me, what time is it?, I’m sorry to bother you, but what time is it?

- „czy mogę otworzyć okno?” – „proszę bardzo” ‘can I open the window?’ – ‘by all means’

- jak bardzo za nim tęsknię how much I miss him

- tak bardzo so much

- tak bardzo boli it hurts so much

- tak bardzo chciałem I wanted so much

- tak bardzo jak przedtem as much as before

- za bardzo too much

- za bardzo zmęczony/śpiący/najedzony, żeby… too tired/sleepy/full-up to…

- za bardzo się tym przejmujesz you worry about it too much

- nie bardzo not much, not really

- nie (za) bardzo o nich dba/martwi się tym he is not very a. much concerned about them/worried about it

- nie za bardzo podobało mi się to, co widziałem I didn’t much like what I saw

- nie bardzo rozumiem I don’t quite understand

- nie bardzo rozumiem, o co ci chodzi I don’t quite grasp a. get your meaning

- nie bardzo zrozumiałem jej ostatnią książkę I didn’t really understand a. couldn’t make much of her last book

- „interesujesz się samochodami?” – „nie za bardzo” ‘are you interested in cars?’ – ‘not really’

- „zimno ci?” – „zimno, nawet bardzo” ‘are you cold?‘ – ‘yes, I am, very (cold)’

- „znasz go?” – „znam, nawet bardzo dobrze” ‘do you know him?’ – ‘yes, in fact I know him very well’

- najbardziej lubi banany/matematykę s/he likes bananas/mathematics most of all

- najbardziej interesujący/kontrowersyjny/znany twórca młodego pokolenia the most interesting/controversial/famous artist among the younger generation

- obawy te uważam za jak najbardziej uzasadnione I think those fears are very well founded książk.

- „chcesz z nami pójść?” – „jak najbardziej” pot. ‘do you want to go with us?’ – ‘of course I do!’

- bardziej interesujący niż… more interesting than…

- dużo bardziej interesujący much more interesting

- coraz bardziej more and more

- tym bardziej all the more

- tym bardziej, że… (all) the more so because…

- a tym bardziej much less

- nigdy go nie widziałem, a tym bardziej nie rozmawiałem z nim I’ve never seen him, much less spoken to him

- im bardziej nalegali, tym bardziej… the more they insisted, the more…

- dopóty ją błagał, aż się zgodziła he kept begging her until a. till she agreed

- poczekaj, aż wrócę wait until a. till I get back

- czekają, aż (on) umrze they are waiting until he dies a. for him to die

- nie czekając, aż ogień się rozprzestrzeni, wezwała straż she called the fire brigade GB fire department US before the flames had a chance to spread

- aż w końcu a. aż wreszcie until at last

- aż tu (nagle) all of a sudden, suddenly

- opalała się w ogrodzie, aż tu nagle jak nie lunie she was sunbathing in the garden, when all of a sudden the rain came pouring down

- rozmawiamy sobie, aż tu słyszę: ktoś woła there we were talking, when all of a sudden I heard someone calling

- pioruny waliły, aż cały dom trząsł się the thunder was so loud that the whole house trembled

- wrzeszczał, aż uszy puchły he was screaming his head off

- ziewnął, aż mu żuchwa zatrzeszczała he yawned so widely that his jaws cracked

- do najbliższej wioski jest aż dwadzieścia kilometrów it’s as far a. as much as twenty kilometres to the nearest village

- zatrzymał się aż pod lasem he got as far as the forest before he stopped

- nie sądziłem, że granice miasta sięgają aż tak daleko I didn’t realize the town borders reached so far

- aż po czubek głowy right to the top of one’s head

- aż po szyję right up to the neck

- aż do samego ministra right up to the minister himself

- od sprzątaczki aż po dyrektora from the cleaner (right) up to the director

- od prezesa wielkiej firmy aż do właściciela małego warsztatu from the president of a large company right down to the owner of a small workshop

- aż do jego śmierci w 1887 roku (right up) until his death in 1887

- aż do czasu uchwalenia budżetu until such time as the budget is passed

- nie było go w Warszawie aż do lipca he was away from Warsaw right up until July

- spał aż do południa he didn’t get up before noon, he slept until a. till noon

- obiecał jej wierność aż po grób he promised her he would remain faithful to the grave a. until death

- aż dziewięciu uczniów as many as a. no fewer than nine pupils

- aż 70% as much as a. no less than 70 per cent

- „to będzie kosztować 2000 złotych” – „aż tak dużo?” ‘it’s going to cost 2,000 zlotys’ – ‘as much as that?’

- aż za dużo more than enough

- nie powinieneś aż tyle pracować you shouldn’t work as much as that

- pola aż złote od dojrzewającej pszenicy fields positively golden with ripening wheat

- bogactwo aż kapie incredible wealth a. wealth dripping out of their ears

- w domu aż pachnie od czystości it’s so clean in the house that you could eat your dinner off the floor

- był ostrożny aż do przesady he was unduly a. exaggeratedly cautious

- opowieść przejmująca aż do bólu a painfully gripping a. poignant story

- było zimno aż nie do wytrzymania it was unbearably cold

- uczuł taki zawrót głowy, że aż się zachwiał na nogach he felt so dizzy that he swayed on his legs

- aż do skutku for as long as it takes, to the bitter end

- będziemy negocjować aż do skutku we’ll continue negotiations until we get what we want

- zajadał, że aż miło the way he was eating it was a pleasure to watch

- ciemno/zimno (że) aż strach terribly a. awfully dark/cold

- aż strach pomyśleć it doesn’t bear thinking about, one shudders to think

- aż nadto more than enough

- trunków było aż nadto there was more than enough to drink

- jest aż nadto powodów, żeby wątpić w jego obietnice there’s more than enough reason for doubting his promises

- dziewczyna aż nadto uprzejma an exceedingly polite girl

- aż nadto dobrze only too well

- znała go aż nadto dobrze she knew him too well

- aż taki a. aż tak głodny/gruby so a. that hungry/fat

- on nie jest aż taki beznadziejny he’s not that hopeless

- wcale nie jest aż tak zimno it’s not that cold

* * *

* * *

till, until; poczekaj, aż przyjdę wait till I come.

1. (wzmacnia, uwydatnia, poprzedzając wyrażenia z przyimkami) as... as..., as far as, as many as, as much as; till, until; all the way; dojechać aż do granicy go l. drive as far as the border, go l. drive all the way to the border; pracować od świtu aż do nocy work all day long, work from dawn till dusk; przywieźć coś aż z Los Angeles bring sth all the way from Los Angeles; posunąć się aż do kradzieży go so far as to steal; nie budzić aż do ostatniej chwili not wake up until the very last moment.

2. (uwydatnia znaczenie, poprzedzając poszczególne części mowy) pochodzić aż z czasów rzymskich date as far back as the Roman times; wypić aż pięć piw drink as many as five beers.

3. ( w utartych połączeniach) aż miło posłuchać it's a pleasure to listen; aż strach pomyśleć one shudders to think; aż do końca until the end; to the bitter end; aż do till, until, up to, as late as, as far back as.

- znak plus the plus sign

- cztery plus a. z plusem a B plus

- postawić komuś/dostać plus za coś to give sb/get a star for sth

- znajomość języka to ogromny plus knowing the language is a definite plus

- głównym plusem tego filmu jest… the main advantage of the film is that…

- to rozwiązanie ma swoje plusy the solution’s got its good points

- plusy i minusy życia w mieście the good and bad sides of living in a city

- jest więcej plusów niż minusów the pluses outweigh the minuses

- plus cztery plus four

- plus 15 stopni plus 15 degrees centigrade

- w lewym oku mam plus 3 my left eye needs a lens with a dioptric of plus 3

- ile (to) jest sześć plus sześć? what’s six plus six?

- dwa plecaki plus walizka two rucksacks plus a suitcase

■ plus minus more or less

- być na plusie Fin. to be in the black

- mieć u kogoś plus to be in somebody’s good books

- można mu policzyć a. zapisać na plus że… it’s to his credit that…

- wyróżniać się na plus to be better than others

- zmienić się na plus to change for the better

* * *

* * *

Gen. -a

1. mat. plus (sign); plus minus more or less; jest plus dwa stopnie it's (plus) two degrees; dostałem trójkę z plusem I got a C plus.

2. Gen. -u (= zaleta) plus (point), advantage; jedyny plus czegoś saving grace of sth; plusy i minusy życia w mieście pros and cons of city life; masz u mnie plus! I like that!; zmieniać się na plus change for the better; być na plusie pot. (= mieć dodatnie saldo na koncie, nie być w długach) be in the black.

plus, additionally; mam pole plus duży sad I've got a field plus a big orchard.

- znak minus a minus sign

- dostać trójkę z minusem to get three minus

- dostał minus za brak zeszytu he got an order mark because he forgot his exercise book

- plusy i minusy mieszkania na wsi the pros and cons a. pluses and minuses of living in the country

- minus pięć stopni minus five degrees

- ile (to) jest siedem minus cztery? what’s seven minus four?

- cała pensja minus spłata kredytu the full salary minus a. less the credit repayment

■ być na minusie pot. to be in debt

- w spółdzielni mieszkaniowej jesteśmy na minusie we’re in debt to the housing co-operative a. association

- mieć u kogoś minus pot. to be in sb’s bad books

- policzyć a. zapisać coś komuś na minus pot. to chalk sth up against sb

- wyjść na minus pot. to be out of pocket

- wyróżnić się na minus to distinguish oneself in a negative way

- zmienić się na minus to change for the worse

- nosić a. mieć minusy pot. to be myopic a. short-sighted

* * *

MAT minus; ( wada) minus, drawback

* * *

Gen. -a mat. minus; minus dwa stopnie Celsjusza minus 2 degrees centigrade; minus podatek less tax; być Rh-minus be Rhesus negative; cztery l. czwórka minus szkoln. B–; plus minus 300 three hundred, give or take a few; plus minus more or less; znak minus minus sign.

Gen. -u (= wada) drawback, disadvantage; mieć same minusy have only minuses; samochód ma swoje plusy i minusy car has its pluses and minuses.

* * *

pl. ocz- Nom. -y Gen. -u Ins. - ami l. - yma

1. ( narząd wzroku) eye, optic (arch.); piwne/brązowe/niebieskie oczy hazel/brown/blue eyes; podbite oko black eye, shiner, mouse; bystre oko sharp l. keen eye; mieć bystre oko be sharp l. keen eyed l. eyesighted; zaczerwienione oko reddish eye; kocie oczy ( na drodze) cat's eyes; kocie oko min. cat's eye; tygrysie oko min. tiger's eye; dno oka anat. eyegrounds, fundus of the eye; oko cyklonu meteor. bull's eye, the eye of the storm; sokole oko eagle eye; maślane oczy filmy eyes; wprawne oko practiced eye; w mgnieniu oka in a blink of an eye, in a twinkling, in a flash l. crack; na pierwszy rzut oka at first glance; coś widać na pierwszy rzut oka sth can be seen at first glance; bez zmrużenia oka without batting an eye; na moich oczach before l. under my eyes, in front of my very eyes; słabnąć l. niknąć w oczach ( o człowieku) be fading away, be wasting away; ale masz oko! good eye!; cieszący oko easy on the eye; cieszyć oko please the eye; klapki na oczach blinders, tunnel vision; klapki na oczy ( konia) blinders; Br. blinkers; w moich oczach to jest nic niewarte it's not worth a penny in my eyes l. to my mind; z zamkniętymi oczami with one's eyes closed; pożerać kogoś oczami devour sb with one's eyes; patrzeć na coś krzywym okiem frown upon sth, look askance at sth; być komuś solą w oku be a thorn in sb's side l. flesh, be the stone in sb's shoe; (szkolić się) pod okiem instruktora (train) under the supervision of the instructor; ciemno, choć oko wykol the night is inky black; rzucać się w oczy stick out a mile, stick out like a sore thumb; spędza mi to sen z oczu I can't get it out of my mind; czytam w twoich oczach, że... I can see l. read it in your eyes that...; dobrze ci z oczu patrzy you have a kind look in your eyes; iść, gdzie oczy poniosą go and never look back, walk and don't look back; jak okiem sięgnąć as far as the eye can see; mieć oczy wokół głowy have eyes at the back of one's head; zrobiło mi się ciemno przed oczami I was seeing spots before my eyes; mam to na oku I'm keeping a (sharp) eye on it; mieć coś na oku (np. o pracy) set sights on sth; mam babcię ciągle przed oczyma I can still see grandma before my eyes; miej oczy i uszy otwarte! keep your eyes and ears open!; powiedzieć l. wygarnąć komuś prawdę w oczy tell sb the truth to his/her face, speak the truth to sb's face; wspominać kogoś/coś z łezką w oku think softly l. affectionately l. nostalgically about sb/sth, think about sb/sth with affection; mydlić komuś oczy pull the wool over sb's eyes, throw dust in sb's eyes; nawet nie mrugnął okiem he didn't flicker an eyelid; nie mogłem od niej oderwać oczu I couldn't take my eyes off her; nie mogę spojrzeć jej w oczy I can't look her in the eye/face; mieć oko na coś keep one's eyes open l. peeled l. skinned for sth; nie spuszczaj z oka dzieci keep your eye on the children, keep a close eye l. watch on the children; podbić komuś oko give sb a black eye l. a shiner; własnym oczom nie wierzę! I can't believe my eyes!; nie zmrużyłem oka I didn't sleep a wink; otworzyć szeroko oczy open one's eyes wide; widzieć kątem oka see sth out of the corner of one's eye; strzec kogoś/czegoś jak oka w głowie keep a close eye on sb/sth; rzut oka na coś glimpse at sth; kiedy ty wreszcie przejrzysz na oczy? when will you finally take the blinds off?; przewracać oczami turn up l. roll one's eyes; robić do kogoś perskie oko give sb the eye, give sb a glad eye, make eyes at sb; kłamać w żywe oczy lie through one's teeth, lie in one's throat; na piękne oczy on trust; w cztery oczy in private; rozmawiać z kimś w cztery oczy talk heart to heart to sb, talk eye to eye; rzuć na to okiem have l. take a look l. glance at it, please; cast an eye over it, please; gołym okiem with the naked eye; stanąć z kimś oko w oko stand face to face with sb, confront sb eyeball to eyeball; stracić kogoś z oczu lose sight of sb; spuścić oczy lower one's eyes, cast one's eyes down; spojrzeć prawdzie w oczy face the truth; wake up and smell the coffee; see things for what they really are; świecić oczami za kogoś blush for sb, take the rap; widzieć coś gołym okiem see sth with the naked eye; widzieć coś na własne oczy see sth with one's own eyes; widzieć coś oczami duszy see sth in one's mind's eyes; wpaść komuś w oko catch sb's fancy l. eye, take l. tickle l. catch sb's fancy; zamknąć oczy close one's eyes, breathe one's last; przymykać na coś oczy turn a blind eye to sth; zejdź mi z oczu! get out of my sight!; oczy mi się kleją I have heavy eyes l. eyelids; pi razy oko sth in the neighborhood of, more or less; pasuje to jak pięść do oka it's like a square peg in a round hole; oczy wychodzą mu na wierzch ( ze zdziwienia) his eyes popped out; oko ci zbieleje it'll leave you open-mouthed; kruk krukowi oka nie wykole crows don't pick crows' eyes; dog does not eat dog; oko za oko, ząb za ząb an eye for an eye and a tooth for a tooth; pańskie oko konia tuczy the eye of the master does more work than both his hands; prawda w oczy kole the greater the truth, the greater the libel; strach ma wielkie oczy fear has big eyes; czego oko nie widzi, tego sercu nie żal what the eye doesn't see, the heart doesn't grieve over; what the eye sees not, the heart craves not.

2. pl. oka Gen. ok (= coś jak oko) eye; ( w rosole) eye; pawie oko peacock's eye, ocellus, eyespot.

3. ( w sieci rybackiej) mesh.

4. żegl. ( wachta) watch, lookout.

5. żegl. ( pętla na linie) eye-splice, loop.

- nie mam czasu ni pieniędzy I have neither the time nor the money

- on nie mówi ni po polsku, ni po rosyjsku he speaks neither Polish nor Russian

- ni w nocy, ni we dnie neither at night nor during the day

- ni to liberał, ni (to) konserwatysta a cross between a liberal and a conservatist

- odezwała się do niego ni to po polsku, ni (to) po rosyjsku she addressed him in a language that was something between Polish and Russian

- okrzyk ni to grozy, ni to zdumienia a cry of half horror, half astonishment

- ni mniej, ni więcej, tylko… no less (than…), nothing more (n)or less than…

- posądzono go ni mniej, ni więcej, tylko o kradzież he was accused of stealing, no less

- ni śladu not a trace

- nie odezwał się ni słowem he didn’t say a (single) word

- ni chwili dłużej not a moment longer

- ni razu not even once

* * *

* * *

nor; ni... ni... neither... nor...; ni stąd, ni zowąd out of the blue, for no reason (whatsoever); ni z tego, ni z owego out of the blue; ni mniej, ni więcej no less than; ni pies, ni wydra neither fish nor flesh; ni w pięć, ni w dziewięć without any sense whatsoever; ni cholery! pot. for the life of me!; por. ani.

- wierzyć w diabły to believe in evil spirits

- zapisać a. zaprzedać duszę diabłu to sell one’s soul to the devil

- diabeł go opętał a. diabeł w niego wstąpił he’s acting as if possessed by the Devil a. as if the Devil has got into him

- nie ma i już, diabeł ogonem nakrył it’s just disappeared, vanished into thin air

- sam diabeł a. żaden diabeł nie zrozumie/nie znajdzie the Devil himself wouldn’t understand it/find it

- niech cię/go/to diabli porwą a. wezmą pot. to hell with you/him/it

- to dziecko to istny diabeł a. to diabeł wcielony! this child is the/a devil incarnate!

- ten diabeł mało jej nie udusił the little fiend nearly strangled her

- to diabeł, nauczył się angielskiego w trzy miesiące! the clever devil managed to learn English in just three months

- □ diabeł tasmański Zool. Tasmanian devil

■ do diabła (i trochę) pot. (bardzo dużo) heaps pot.; lots

- do diabła z nim/tym! pot. to hell with him/it!

- co do diabła a. u diabła tu robisz? pot. what the hell are you doing here?

- kim ty do diabła a. u diabła jesteś? pot. who the hell are you?

- na diabła a. po (kiego) diabła? pot. what the devil?, what the hell?

- po (kiego) diabła ci ten zepsuty rower? what the devil do you need that broken bike for?

- po diabła się wtrącasz? why the devil a. hell are you interfering?

- ni diabła nie można zrozumieć pot. the Devil himself wouldn’t understand

- za diabła nie chciał powiedzieć/podpisać pot. he refused point-blank to say/sign

- diabła tam! pot. damn!

- jeden diabeł pot. same thing

- on czy jego brat, jeden diabeł him, or his brother, makes no difference!

- ki a. jaki diabeł? pot. who the hell?

- ki diabeł o tej porze? who the hell can that be at this time of night?

- idź do diabła a. do stu diabłów a. w diabły pot. go to hell!, to hell with you!

- mieć diabła za skórą to be totally unbearable

- posłać kogoś do diabła a. do stu diabłów a. w diabły to tell sb to go to hell

- rzuć do diabła a. w diabły tę robotę! pot. ditch the job!

- diabeł go/ją podkusił a. diabli go/ją podkusili what the hell possessed him/her to…

- diabli ją nadali a. diabli ją przynieśli pot. what a damn nuisance

- diabli (go) wiedzą pot. who the hell knows

- diabli go/ją wiedzą kto/gdzie/jak pot. who the hell knows who/where/how

- jak (wszyscy) diabli a. jak sto diabłów pot. as hell

- być złym jak sto diabłów to be absolutely furious; to be on the warpath pot.

- on jest diabła wart/to jest diabła warte pot. he’s/it’s totally worthless

- tam, gdzie diabeł mówi dobranoc in the middle of nowhere

- diabeł tkwi w szczegółach the devil’s in the detail

- co nagle, to po diable przysł. more haste, less speed

- gdzie diabeł nie może, tam babę pośle przysł. where the Devil cannot go himself, he sends a woman

- jak się człowiek spieszy, to się diabeł cieszy przysł. more haste, less speed

- nie taki diabeł straszny (jak go malują) przysł. the devil’s not so black as he is painted

- połowa ludzi/jabłek/majątku half (of) the people/apples/estate

- połowa zebranych to ludzie młodzi half of those gathered are young people

- spędził w górach połowę roku/życia he spent half a year/half of his life in the mountains

- ślęczał nad książkami połowę dnia/nocy he was poring over books for half the day/night

- w pierwszej/drugiej połowie września in the first/second half of September

- w pierwszej/drugiej połowie XX wieku in the first/second a. latter half of the 20th century

- podzielić/przeciąć coś na połowę to divide/cut sth in half

- mniejszy/większy o połowę half the size/half as big again

- więcej/mniej niż połowa more/less than (a) half

- większa/mniejsza połowa czegoś pot. the larger/smaller part of sth, more/less than (a) half of sth

- pomysł jest w połowie mój the idea is partly mine

- jestem w połowie Rosjaninem, a w połowie Litwinem I’m half Russian and half Lithuanian

- do połowy miesiąca till a. until the middle of the month

- w połowie kwietnia/XIX wieku in mid-June/in the mid-19th century, in the middle of June/the 19th century

- byłem w połowie pasjonującej książki, kiedy… I was in the middle of an exciting book when…

- rok szkolny dobiegał połowy the school year was halfway through a. over

- zatrzymać się w połowie drogi to stop halfway

- w połowie drogi między Warszawą a Krakowem midway a. halfway between Warsaw and Cracow

- wyszedłem w połowie filmu I left halfway through the film

- być w połowie robienia czegoś to be halfway through doing sth

- w połowie schodów halfway down/up the stairs

- w połowie strony halfway down the page

- wszystkie flagi opuszczono do połowy masztu all flags were at half mast

- w pierwszej/drugiej połowie in the first/second half

- na połowie Polaków in the Poles’ half

■ brzydsza połowa rodzaju a. rodu ludzkiego żart. the male sex

- piękniejsza a. ładniejsza połowa rodzaju a. rodu ludzkiego żart. the fair sex

- jego/jej lepsza a. druga połowa żart. his/her better a. other half

- być ciekawym czegoś to be curious about sth

- niezbyt ciekawe spotkanie not a very interesting meeting

- wieść ciekawe życie to lead an interesting life

- twój sąsiad to ciekawy człowiek your neighbour’s an interesting character

- rozglądamy się za ciekawszą pracą we’re looking around for more interesting work

- ciekawa rzecz, jak/że… it’s interesting a. curious how/that…

- ciekaw jestem, dokąd oni poszli I wonder where they’ve gone

- ciekawa jestem, jak on wygląda I wonder what he looks like

- wcale nie jesteśmy tego ciekawi we’re not the slightest bit interested

- to bardzo ciekawe, prawda? that’s interesting, isn’t it?

- a to ciekawe now that’s (very) interesting

- ciekawe, czy zdam I wonder if I’ll pass

- ciekawe, czy sam to wymyślił I wonder if he thought that up himself

- ciekawe, jaka jutro będzie pogoda I wonder what the weather will be like tomorrow

- tylko ciekawe, ile by za to chciał but I wonder how much he’d want for it

- ciekawe, im więcej o tym myślę, tym mniej rozumiem it’s curious, the more I think about it the less I understand

- ciekawe, że już tydzień temu mnie ostrzegał curiously enough, he warned me a week ago

- i co ciekawsze, nigdy wcześniej tam nie był even more interestingly, he’d never been there before

- i co najciekawsze, okazał się moim dalekim krewnym and the oddest thing of all is that he turned out to be a distant relative of mine

- wokół przemawiającego zebrała się grupa ciekawych a group of onlookers gathered round the speaker

- ślub zgromadził mnóstwo ciekawych the wedding attracted a crowd of onlookers

inv ( litera) A, a

* * *

indecl.

1. ( litera) A, a; A jak Anna A is for Alpha; A as in Alpha; od a do z from A to Z; jeśli się powiedziało a, trzeba powiedzieć b in for a penny, in for a pound l. in for a dollar.

2. ( głoska) a.

1. (łączy zdania wyrażające przeciwstawione sobie, ale związane ze sobą fakty) and; while, whereas; w kubku był sok, a w kieliszku wino there was some juice in the mug, and some wine in the glass; ja lubię ciebie, a ty mnie I like you and you like me; ty dyktujesz, a ja piszę you dictate, and I'll write it down; ty jesteś wesoły, a on smutny you are merry, while l. whereas he is sad.

2. ( wprowadza dodatkowe okoliczności lub dopowiedzenia) przeszliśmy przez ulicę, a pies szedł za nami we crossed the street, and the dog was following us; spał zdrowo, a jego dłonie mocno zaciskały się na poduszce he was sound asleep, his hands clutching the pillow tightly; spóźnisz się, a to jest źle widziane you'll be late, and they don't like it; statek poszedł na dno, a cała załoga wraz z nim the ship foundered, and the whole crew with her.

3. ( wyraża zaskoczenie lub zdziwienie) stary, a głupi he's so old, and yet so foolish; tylu was było, a (jednak) nikt mi nie pomógł there were so many of you and l. but nobody helped me; wyjechała, a (przecież) powinna była zostać she left when she should have stayed; uważa, że jest ważny, a (przecież) wcale tak nie jest he thinks he's important, which is not so at all.

4. (charakteryzuje konsekwencje tego, o czym mówiono wcześniej) krzyknąłem, a on usłyszał i odwrócił się I shouted, and he heard me and turned back; przyjdź, a sam się przekonasz come and you'll see for yourself.

5. ( wyraża przeciwstawienie lub porównanie) ja pracuję, a on się bawi I work and he plays l. while he plays; ludzie a zwierzęta humans and animals; humans versus animals; zrób raczej mniej, a dokładniej you'd better do less but more accurately.

6. arch. l. lit. (= i) and; dwa a dwa jest cztery two and two makes four; tak pewne, jak dwa a dwa cztery (as) sure as eggs; młoda a urocza young and charming.

7. a nie (and) not; pójdziemy do lekarza dzisiaj, a nie jutro we'll see the doctor today, (and) not tomorrow; to jest osioł, a nie koń this is a donkey, (and) not a horse.

8. między l. pomiędzy... a... between... and...

9. ( poprzedza człony wyliczenia) a to... a to... now... now...; będą pytać: a co, a gdzie, a jak? they will ask, what? where? how?

10. ( w pytaniach) a ty? and you?; how about you?; what about you?; ja to widzę, a ty? I can see it, can you?; nie znam go, a ty? I don't know him, do you?

11. ( łączy wyrazy powtórzone dla wyrażenia nacisku) nic a nic nothing at all; nic a nic się nie boję/martwię I'm not scared/worried in the least; przykłady można by mnożyć a mnożyć examples could be multiplied (ad infinitum); wcale a wcale not at all.

12. (łączy zaimki wskazujące, powtórzone dla wyrażenia nieokreśloności) taki a taki such and such; w tym a tym miejscu at such and such a place; nazywał się tak a tak he was called so and so.

13. ( w połączeniach z przysłówkami i spójnikami) a jednak and yet; a mianowicie namely; a mimo to still, nevertheless, none the less; a raczej or rather; a więc (and) so, therefore; a zwłaszcza and in particular; a co dopiero... let alone..., not to mention...; a już na pewno nie... least of all...; Bogiem a prawdą truth to tell; raz a dobrze once for all.

a bo co? why (are you asking)?; a bo ja wiem? how (the hell) should I know?; a cóż to takiego? hey, what's that supposed to be?; a jak sądzisz? what do you think?; a masz! that's for you!; a nie mówiłem? didn't I tell you?; what did I tell you?; a niech to! shoot!, drat it!; a niech to wszyscy diabli wezmą! damn it!; a to cudownie! that's great!; wonderful!; brilliant!; a to dopiero! well, well, well!; a to łajdak! what a scoundrel!; a to ci niespodzianka! surprise, surprise!; a to pech! (that's) too bad!; a niech tam! what the heck!; a dlaczegóżby nie? why (ever) not?; a widzisz? see? (I was right); a żeby cię! damn you!; aha!

1. ah!, oh!, wow!, well!; a, tu jesteście! ah! here you are!; a, wreszcie koniec pracy! well, we've finished at last!

2. ( w utartych wyrażeniach) a fe! shame (on you)!; żart. l. arch. fie!; a kuku! peekaboo!; a kysz! żart. go away!; a psik! a(h)choo; a sio! pot. go away!

- zwykle wstaję o siódmej I usually a. normally get up at seven

- wcześniej/później niż zwykle earlier/later than usual

- więcej/mniej niż zwykle more/less than usual

- jak zwykle as usual

- jak zwykle w takich wypadkach as usual in such cases

- spóźnił się jak zwykle he was late, as usual

- była jak zwykle czarująca she was her usual charming self

- duży ruch, jak zwykle w godzinach szczytu heavy traffic, as usual in the rush hour

- spotkajmy się tam, gdzie zwykle let’s meet at the usual place

- dla mnie to, co zwykle the usual for me

- „co powiedział?” – „to, co zwykle” ‘what did he say?’ – ‘the same as usual’

- zwykle pracuje nocą he normally a. usually works at night

* * *

* * *

usually, typically, for the most part; jak zwykle as usual; (więcej/szybciej/cieplej) niż zwykle (more/faster/warmer) than usual; jak zwykle jesteś nieprzygotowany! that's typical! you are unprepared!; jak zwykle w takich wypadkach as is usual in such cases; obiad zwykle jadam o piątej I usually have dinner at five; było więcej ludzi niż zwykle there were more people than usual; poproszę to, co zwykle (w barze, pubie) I'll have my usual l. regular.

- im więcej/szybciej, tym lepiej the more/the sooner the better

- im więcej się uczę, tym mniej rozumiem the more I learn, the less I understand

- ani … ani neither … nor; (z innym przeczeniem) either … or

- nie mówię ani po hiszpańsku, ani po włosku I can’t speak (either) Spanish or Italian, I can speak neither Spanish nor Italian

- klucza nie było ani w jednej, ani w drugiej szufladzie the key wasn’t in either of the drawers

- nie było żadnych wieści ani od brata, ani od siostry there was no news, either from the brother or from the sister

- nie zadzwonił ani nie napisał he didn’t call, and he didn’t write(either)

- ani to ładne, ani potrzebne it’s neither pretty nor useful

- rzecznik rządu ani nie potwierdził, ani nie zdementował tej informacji the government spokesman neither confirmed nor denied this information

- pogoda jest w sam raz, ani za gorąco, ani za zimno the weather is just right, neither too hot nor too cold

- należeć do takiej organizacji to ani zaszczyt, ani przywilej belonging to such an organization is neither an honour nor a privilege

- „nie idę z nimi” – „ani ja” ‘I’m not going with them’ – ‘neither am I’ a. ‘me neither’ pot.

- nie mam czasu ani pieniędzy I don’t have the time or the money

- nie lubię ani ptaków, ani kotów, ani psów I don’t like birds, (or) cats, or dogs

- potrząśnij pięć razy, ani więcej, ani mniej shake it five times – no more and no less

- ani śladu not a trace

- ani źdźbła prawdy not a grain of truth

- ani krzty przesady no exaggeration at all a. whatsoever

- ani żywego ducha not a (living) soul

- ani trochę not (even) a bit

- ani razu not (even) once

- ani przez chwilę się nie zawahał he didn’t hesitate for a moment

- nie uwierzył w ani jedno jej słowo he didn’t believe a single word she said

- nie przepuścił ani jednej zabawy he didn’t miss a single dance

- nie wypił ani kropli he didn’t have a (single) drop to drink

- śruba ani drgnęła the screw didn’t even budge

- ani pisnął there wasn’t so much as a squeak out of him

- ani się spostrzeżesz a. obejrzysz, będzie po wszystkim it’ll be over in no time at all a. before you can say Jack Robinson pot.

- ani się spostrzeżesz, przyjdzie wiosna spring will be before you even know it a. in no time (at all)

- ani się spodziewał, że będzie miał gości he had no idea he’d be having visitors

- ani myślę a. ani mi się śni! like hell I will! pot.

- ani myślę ustąpić I haven’t the slightest intention of giving way

- ani mi się waż! don’t you dare!, don’t even think about it!

- (on) ani się umywa do swojego brata he’s nowhere near his brother; he’s not a patch on his brother GB pot.

- wszedł na mównicę, założył okulary, a dalej już ani, ani he climbed the podium, put his glasses on, but not a single word came out

- „dostałeś pieniądze?” – „ani, ani” ‘did you get the money?’ – ‘not a penny’

- „nie zacząłeś jeszcze czytać tej książki?” – „ani, ani” ‘haven’t you started reading that book yet?’ – ‘not a page’

* * *

* * *

( łączy części zdania w zdaniu zaprzeczonym lub zdania zaprzeczone) ani... ani... ( bez wyrazu przeczącego) neither... nor...; ( po wyrazie przeczącym) either... or...; nie mogę ruszyć ani ręką, ani nogą I can't move a muscle; ani widu, ani słychu not a trace; neither hide nor hair; ani be, ani me pot. not a single word; ani mnie to ziębi, ani parzy pot. I don't care; it leaves me cold.

( wzmocniona partykuła przecząca) ( bez wyrazu przeczącego) not a; ( z wyrazem przeczącym) a; ani ani in no circumstances; ani cienia dowodu not a shred of evidence; ani cienia nadziei/zainteresowania not a glimmer of hope/interest; ani krzty not a bit; ani mowy o czymś sth is out of the question; ani mru mru not a word; keep your mouth shut; ani myśleć o czymś not even think about sth; ani mu/mi to w głowie he/I won't even think about it; ani mu/mi się śni never in his/my life; not on your life; ani na jotę not one iota; not one jot; not one whit; (pieniędzy) ani na lekarstwo no (money) at all; ani pary z ust/z gęby nie puścić not say a word; keep one's mouth shut; ani pisnąć keep one's mouth shut; (bez tego) ani rusz we can't l. won't do without it; ani się spostrzeże(sz)/obejrzy(sz) in no time; ani słowa not a word; ani słowa! button your lip; ani trochę not a bit; ani w ząb nie rozumiem I don't understand at all; ani za grosz not a bit; ani znaku/śladu czegoś neither hide nor hair; ani żywej duszy/żywego ducha not a soul; ani chybi pot. for sure; most certainly; without fail; ani się umywa do czegoś pot. it isn't anywhere near as good as sth.

- była gruba w talii she had a thick waist

- miał grube nogi he had fat legs

- gruby jak bela a. beczka (as) fat as a pig

- patrzył przez grube szkła okularów he peered through his thick (eye)glasses

- gruby druk/gruba czcionka bold a. heavy print

- miała na twarzy grubą warstwę pudru she was wearing a thick layer of powder

- te mury są grube na pół metra the walls are half a metre thick

- gruby cukier coarse sugar

- kasza/mąka z grubego przemiału coarse a. coarsely ground groats/flour

- grube żarty crude jokes

- gruby kawał a crude joke

- będę miała grube nieprzyjemności I’m going to be in serious trouble

- w grubym uproszczeniu można powiedzieć, że… at the risk of grossly oversimplifying, we could say…

- wygrać grube pieniądze to win big money pot.

- wziąć grube odszkodowanie to get hefty compensation

- gruby, odsuń się! get out of the way, fatso!

- pozbyć się drobnych i zachować grube to get rid of the small change and keep the big notes

- będzie cię to z grubsza kosztować jakieś dwa tysiące złotych the cost will be in the neighbourhood of two thousand zlotys

- objaśnić coś z grubsza to give a rough a. sketchy explanation of sth

- oceniać z grubsza koszty/zyski to give a rough estimate of the costs/profits

- z grubsza już posprzątałam I’ve given the place a quick once-over pot.

- ta koszula jest na mnie za mała this shirt is too small for me

- gazeta wychodzi w małym nakładzie the paper has a small circulation

- wybór książek w bibliotece był bardzo mały there was a very limited choice of books in the library

- z małymi wyjątkami with few exceptions

- mam mały problem I’ve got a bit of a problem

- to dla mnie mała pociecha it’s little comfort a. consolation to me

- miałem małe szanse na wygraną I had little chance of winning

- małe lwiątko a lion cub

- miała dwójkę małych dzieci she had two small children

- był za mały, żeby oglądać takie filmy he was too young to watch such films

- kiedy byłem mały when I was little a. a child

- był małego wzrostu he was short (in a. of stature)

- był mały jak na swój wiek he was small for his age

- chodźmy na mały spacer let’s go for a little a. short walk

- mała godzinka just under a. not quite an hour

- poczekaj małą chwilkę wait a little a. short while

- odebrać małego ze szkoły to collect the kid from school

- kotka z małymi the cat and her kittens

- niedźwiedzica z małymi the bear and her cubs, a bear with young

- od małego from an early age

- znam ją od małego I’ve known her since childhood a. since she was a child

- od małego lubiła czytać she enjoyed reading from a very early age

- posłuchaj, mały! listen, kid!

- mniejsza o to, kto będzie prowadził it’s of no consequence who will drive

- mniejsza o to, co myślisz – chodzi o zasady what you think is neither here nor there – what matters are the principles

- mniejsza o koszty! hang a. blow the expense!

- mniejsza o pieniądze, ważniejsze jest zdrowie never mind the money, health matters more

■ poprzestać na małym, obchodzić się małym to be content a. satisfied with little

- potrafi zadowolić się małym he can make do with very little

- nie poprzestaje na małym, ciągle pnie się w górę he won’t be easily satisfied and keeps climbing higher up the ladder

- o mały włos a. figiel pot. almost, (very) nearly

- o mały włos nie został przejechany he almost got run over, he was (very) nearly run over

- o mały włos nie umarła she almost died, she came within an inch of (losing) her life

- o mały figiel, a przegralibyśmy we almost lost the game